Gjeja qe karakterizon dekadat e fundit eshte dinamizmi me te cilin kulturat, sidomos ato me te voglat dhe me hermetiket, po ndryshojne dhe nga ky shkak keto shoqeri te vogla po vihen ne situata riekzaminimi te identiteteve dhe vlerave qe mbeshtesin.
Mass media, Mass komunikimi, tregu i lire, le te permend vetem disa nga agjentet qe punojne per fenomenin e quajtur globalizem, u kane hape gjeresisht portat vendeve te vogla. Por, çdo porte e hapur ndryshon ne structure brenda vetes dhe kjo gje po sjell ndryshime te ketyre kulturave te vogla. Kjo eshte edhe situata jone sot: po qendrojme perpara ketyre portave te hapura, duke u perthithur syresh ne menyre progresive dhe vazdhueshmerisht duke ndjere ndryshime ne ambientin dhe ne identitetin tone.
Pikerisht me perngjizjen/fuzionimin e kulturave fillon edhe vepra e artisteve Rudina Xhaferi dhe Erzen Shkololli, te cilet i perkasin kulturave te vogla. Ata kane filluar kerkimin e identitetit te tyre, i cili ndodhet ne nje metamorfoze te vazhdueshme dhe gjate keti procesi artistet Shkololli dhe Xhaferi ekspozojne situaten kunderthenese ne te cilen identiteti i tyre ndodhet. Keshtu, permes kerkimeve te tyre individuale ata nxjerrin ne siperfaqe krizen qe po perballon identiteti yne kolektiv. P.sh. “Ne kerkim te yllit tim” nga Xhaferi, nje punim i perbere nga 12 fotografi me ngjyra ku ne shohim fytyren e artistes tek veshtron drejt per drejt shikuesin, çdo pamje ndryshon ne çdo nuance te fleshit, ngjyra e karminit dhe flamuret qe artistja I ka pikturuar ne mes te vetullave – qe jane flamuret e çdo shteti qe ben pjese ne Bashkimin Europian – gjithe kjo tbalo nxjerr ne pah problemin e identitetit duke inicuar kerkimin e nje identiteti.
Ne punimin e saj artistja behet angleze, gjermane, italiane, suedeze dhe ngjyra e lekures se saj ne foto ndryshon sipas kombesise qe ajo i vesh vetes. Per te gjetur yllin e vet asaj i duhet qe te shendrrohet ne gjithe keto kombesi, asaj i duhet qe te perfaqesoje te gjitha vlerat e tyre, kuptimet e tyre, ne menyre qe te gjeje ne mesin e gjithe kesaj indentitetin e vet. Por, vete procesi I kerkimit te identitetit te saj, thellon konfuzionin dhe shkakton humbjen e tij. Duke u hedhur nga nje identitet ne tjetrin artistja e humb identitetin e saj. Ajo shendrohet ne nje kukull plasitke mbi te cilen mund te ngjitet çfaredo etikete. Jane riprodhimet e fytyres se saj qe ndryshijne sipas nacionaliteteve, qe shpeh nje ndejnje konfuziteti dhe shenon kete humbje identiteti. Per me teper, fakti qe figura duket si e nje modele virtuale, marre nga interneti, prodhuar ne perendim, e cila vetem me nje klick mund t’ju sherbehet ne ngjyra e stile te ndryshme, te sugjeron idene e nenshtrimit ndaj nje kulture superiore, ndaj nje identiteti superior.
Megjithate, eshte edhe nje dimension tjeter i ketij kualiteti virtual ne forme kukullash qe keto figura te artistes Xhaferi kane. Ky eshte ai artificialiteti i identiteteve kolektive, qe si faktor sintetik dhe i jashtem nuk eshte kurre I qendrueshem. Dhe, meqe ne rastin tone, identiteti dhe kultura jone i nenshtrohet ne menyre te vazhdueshme ndikimit te nje kulture me dominante, ne kurrsesi nuk mund te identifikohemi ose te shendrohemi ne te krejtesisht. E vetmja gje eshte ta varrim ate mbi veteveten. Ashtu si Xhaferi ka “vesh” identitete te ndryshme ne punimin e saj, qe si maska, flasin per artificialitetin e kombesive dhe identiteteve te tyre.
Por, ne punimin e Shkolollit “Tranziocionet”. Artificialiteti I idenititetit kolektiv, sin je diçka e imponuar dhe e huaj, behet eksplicit. Vepra permban 3 imazhe te kornizuara. E para tregon artsitin si femije, veshur me nje kostum tradicional turk te synetise. Foto e dyte tregon po artistin, kesaj here veshur si pionier, dhe ne te tretin e shohim artistin tashme te rritur, duke pozuar para aparatit fotografik me nje flamur te Bashkimit Europian ne sfond. Cdo foto tregon nje pike kuptimplote ne historine dhe ne formesimin e identitetit te artistit, si dhe ne fomimin e identitetit tone kolektiv. Por, me i rendesishem eshte fakti se çdo foto tregon nje ideologji dhe nje system nen te cilin vlerat dhe identitetet tona jane formuar…